Tư duy – Người bạn thầm lặng quyết định cuộc đời bạn
Lizy chia sẻ
Có một thời gian dài, mình sống với suy nghĩ:
“Chắc mình không hợp với cái này đâu…”
“Người ta giỏi sẵn rồi, mình làm sao mà đuổi kịp…”
Những câu nói nhỏ xíu ấy, cứ lặp đi lặp lại trong đầu như một lời thì thầm quen thuộc. Nghe có vẻ vô hại, nhưng thực tế, nó âm thầm rút cạn niềm tin và dần dần… kéo mình ra xa khỏi những điều mình thật sự muốn.
Mãi đến một ngày, mình đọc được hai khái niệm làm mình thức tỉnh: Tư duy cố định và Tư duy phát triển. Tưởng chỉ là một mẩu kiến thức trong sách tâm lý học – mà hóa ra lại là tấm gương soi rõ cách mình đã đối xử với chính mình bao lâu nay.
1. Tư duy là gì – và vì sao nó quan trọng đến vậy?
Tư duy, với mình, giống như một chiếc “kính nội tâm” mà mỗi người đeo vào để nhìn thế giới. Chiếc kính đó có thể trong veo, đầy hi vọng và học hỏi. Hoặc, nó có thể mờ đục, phủ lớp định kiến, sợ hãi và tự ti.
Và khi đeo nhầm kính, bạn không nhìn rõ được tiềm năng thật sự của chính mình. Mình đã từng như thế.
Theo nhà tâm lý học Carol Dweck, có hai kiểu tư duy phổ biến:
💭 Tư duy cố định (Fixed Mindset)
Là khi bạn tin rằng: mình sinh ra như thế nào thì sẽ mãi như thế. Khả năng, trí thông minh, sự khéo léo – tất cả là bẩm sinh, không thay đổi được.
Người có tư duy cố định thường:
Né tránh thử thách vì sợ thất bại
Mau nản nếu không giỏi ngay từ đầu
Dễ tự ti khi người khác giỏi hơn
Không thích bị góp ý
Mình nhớ hồi học phổ thông, Lizy luôn né những giờ thuyết trình. Không phải vì không có gì để nói, mà vì sợ người khác nghĩ mình không đủ “sáng sân khấu”. Sợ ánh mắt đánh giá. Sợ đứng lên và… bị sai.
Giờ nhìn lại, mình nhận ra – cái giới hạn không nằm ở kỹ năng. Nó nằm trong chính suy nghĩ: “Mình không có tố chất đó”.
🌱 Tư duy phát triển (Growth Mindset)
Là khi bạn tin rằng: mọi thứ đều có thể rèn luyện được. Không giỏi hôm nay – không có nghĩa là không thể giỏi vào ngày mai.
Người có tư duy phát triển thường:
Thấy thử thách là cơ hội
Dám sai, dám học
Luôn tìm cách tốt hơn
Trân trọng phản hồi để cải thiện
Từ khi bắt đầu làm việc trong lĩnh vực đào tạo và kinh doanh online, mình gặp rất nhiều thứ không biết. Có những buổi Zoom trục trặc kỹ thuật, có những bài viết bị nhầm giờ đăng, có lúc nói vấp hay thiếu tự tin. Nhưng thay vì ngại ngùng rút lui như trước, mình bắt đầu học cách “chấp nhận sự chưa hoàn hảo” của chính mình.
Và kỳ diệu thay, chính sự dám tiếp tục đó – lại là chìa khóa để mình dần dần trưởng thành.
2. So sánh “thú vị” giữa hai tư duy
| Khía cạnh | Tư duy cố định | Tư duy phát triển |
|---|---|---|
| Niềm tin về khả năng | Cố định, bẩm sinh | Có thể luyện tập |
| Thái độ với thất bại | Né tránh, lo sợ | Học hỏi, thích nghi |
| Khi gặp thử thách | Rút lui, sợ bị phán xét | Dấn thân, kiên trì |
| Động lực học tập | Dựa vào kết quả | Dựa vào tiến trình |
| Khi bị góp ý | Tự ái, khó chịu | Biết ơn, tiếp thu |
| Khi người khác thành công | Ganh tị, so sánh | Truyền cảm hứng, học hỏi |
Mỗi khi Lizy cảm thấy chạnh lòng khi thấy ai đó đi nhanh hơn mình, mình tự hỏi: “Có phải mình đang đeo kính tư duy cố định rồi không?”
Và thế là mình tháo kính xuống, chùi lại, rồi đeo lên lại – lần này là kính tư duy phát triển. Cảm xúc lập tức thay đổi.
3. Tư duy ảnh hưởng đến cuộc sống ra sao?
a. Việc học & phát triển cá nhân
Ngày xưa mình học tiếng Anh, cực kỳ sợ nói sai. Nhưng rồi mình chấp nhận dở – và chính từ cái “dở” đó, mình học được cách nói tự nhiên hơn từng chút một.
Ngược lại, có một người bạn của mình – vẽ rất đẹp, nhưng chỉ vì một lời chê mà từ bỏ luôn. Vì bạn tin rằng: “Nếu mình thực sự giỏi, mình đã không bị chê.”
b. Sự nghiệp & công việc
Hồi mới mở quán cà phê, Lizy tưởng chỉ cần làm đồ uống ngon là đủ. Nhưng thật ra, đằng sau đó là cả một thế giới: quản lý nguyên vật liệu, đào tạo nhân viên, chăm sóc khách, xây dựng thương hiệu… Có ngày mình bận đến mức không ăn nổi một bữa trưa trọn vẹn.
Nếu mình nghĩ “mình không có khiếu kinh doanh”, có lẽ đã đóng cửa từ lâu. Nhưng chính tư duy phát triển giúp mình tiếp tục học, sửa sai và kiên trì đi tiếp – từng bước một.
c. Các mối quan hệ
Tư duy cũng ảnh hưởng đến cách mình cư xử với người khác. Khi mình sống với tư duy cố định, mình hay nghĩ: “Tại sao họ không hiểu mình?”
Còn khi chuyển sang tư duy phát triển, mình học cách đặt câu hỏi: “Mình có thể hiểu họ thêm một chút được không?”
Kết quả là, các mối quan hệ trở nên nhẹ nhàng hơn, lắng nghe nhiều hơn và dễ cảm thông hơn.
4. Làm sao để thay đổi tư duy?
Lizy không nói là dễ – nhưng hoàn toàn có thể.
✔️ Nhận diện “tiếng nói” cố định
Mỗi khi bạn định bỏ cuộc, hãy dừng lại và hỏi:
“Mình đang sợ điều gì?”
“Liệu có cách nào mình làm khác đi không?”
“Mình đang học được gì từ tình huống này?”
✔️ Đổi cách nói – đổi luôn cách nghĩ
Thay vì nói:
“Mình không biết làm” → hãy thử: “Mình chưa biết, nhưng mình có thể học.”
“Mình không giỏi cái này” → “Mình đang luyện để tốt hơn.”
✔️ Dám sai – và học từ sai
Buổi đầu livestream của Lizy run rẩy, ánh sáng xấu, tiếng méo mó. Nhưng mình vẫn làm. Và chính nhờ “làm dở” đó, mình biết cách làm “đỡ dở” hơn vào lần sau.
✔️ Học hỏi thay vì so sánh
Họ giỏi hơn bạn? Tốt quá – hãy hỏi: “Họ đã học gì? Mình có thể học được gì từ họ?”
Người đi trước không phải để bạn tự ti – mà là để bạn thấy… có thể.
5. Kết lời: Bạn có thể thay đổi – bắt đầu từ hôm nay
Nếu bạn đọc tới đây, chắc trong bạn cũng có một mong muốn nào đó: được bước ra, được bứt phá, được trở thành phiên bản tốt hơn của chính mình.
Lizy muốn ôm bạn một cái – thật chặt – và thì thầm rằng:
Bạn có thể.
Chỉ cần hôm nay:
Bạn dám thử một điều nhỏ mình từng né
Dám sai mà không tự trách
Và tin rằng: từng bước nhỏ đều có giá trị
Tư duy phát triển không đến sau một đêm. Nó đến từng ngày – mỗi lần bạn chọn yêu thương bản thân mình hơn nỗi sợ.
Lizy từng không dám nói. Từng không dám viết. Từng không tin là mình có thể chia sẻ điều gì đó “giá trị”.
Nhưng rồi mình làm. Và mình tin bạn cũng có thể làm điều bạn từng nghĩ là… “không thể”.
Vì giới hạn duy nhất – chính là tư duy bạn đang chọn.
Và bạn có quyền chọn lại – ngay từ hôm nay.
Thân mến,
Lizy